پای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان

پا (زانو) پرانتزی Genu Varum چیست؟

امروزه مشکل پای پرانتزی جز یکی از شایعترین عارضه ها در بین تمام افراد میباشد. این عارضه استخوانی  گرچه تحت تاثیر مسائل متعددی می‌باشد.

اما بدون تردید یکی از اصلی ترین دلایل تغییر حالت در اندام افراد می باشد.

عارضه ای که در آن افراد در حالت ایستاده و طبیعی، شاهد فاصله بسیار زیادی در بین زانو های خود می شوند.

فاصله ای محسوس که علی رغم چسبانده شدن قوزک های پا به یک دیگر به اسانی دیده می شود.

جالب است بدانید که مهم ترین عامل در نام گذاری این عارضه به عنوان پای پرانتزی، نحوه قرار گرفتن پا ها به حالت کمانی می باشد.

وضعیتی که بدون تردید اولین عامل موثر در ایجاد آن تنگ بودن فضای نوزاد و کمبود فضای مناسب در رحم مادر می باشد.

نوزادانی که در رحم مادر مچاله می شوند با زانوهای پرانتزی به دنیا می آیند. و با توجه به الگوی رشد مرسوم وقتی شروع به ایستادن و راه رفتن می کنند زانوی آنها بیشتر پرانتزی می شود.

به این دلیل، تا سن دو سالگی پرانتزی بودن زانوها غیر طبیعی نیست.

در بیشتر موارد، با تحمل کردن وزن زمان راه رفتن و یا ایستادن پاهای کودک شروع به راست شدن می کنند (معمولا بین 12 تا 18 ماهگی).

در سن دو تا سه سالگی زاویه ی زانوها برعکس می شود و بیشتر به کجی زانو شبیه می شود و زانوها به سمت داخل کج می شوند.

علت ها و دلایل پا پرانتزی در کودکان و بزرگسالان

عواملی که موجب ایجاد پای پرانتزی و یا ژنوواروم میشوند عبارت است از:

• کبود ویتامین D
• ژنتیک
• بیماری بلانت
• بیماری روماتیسم
• شکستگی و آسیب در استخوان
• بیماری راشیتیسم (نرمی استخوان )
• ضعف در عضلات
• چرخیدن پاها به سمت داخل
• استفاده بیش‌ازحد از پوشک در زمان نوزادی
• اضافه وزن و چاقی در کودکان و بزرگسالان
• وضعیت نامناسب نشستن و ایستادن‌ها
• عفونت در استخوان های ناحیه زانو
• اختلالات متابولیک استخوان
• ضعف یا کوتاهی عضله همسترینگ
• کوتاهی عضلات ناحیه داخلی، نظیر عضلات نیمه غشایی و نیمه وتری، راست داخلی و درشت نی قدامی
• کشیدگی رباط‌ها و کپسول خارجی زانو، کوتاهی رباط‌ها و کپسول جانبی داخلی زانو و مچ پا
• آرتروز یا همان استئوآرتریت
• شکستگی‌های انتها استخوان ران که باعث  بد جوش خوردن شده‌اند.
• عفونت و تومور
• بیماری پانژه
• کاهش مواد معدنی مورد نیاز در بدن
• مسموم شدن با سرب و فلوراید

شدت پا پرانتزی

درجه‌ی پا پرانتزی به دنبال فاصله انحراف زانو تعیین می‌شود.

هرچقدر فاصله انحراف زانو بیشتر باشد درجه پاپرانتزی هم بیشتر خواهد بود.

شدت پاپرانتزی را به صورت زیر بیان می‌کنند:

عادی

انحراف کمتر 2.5 سانتی متر عادی محسوب می‌شود.

خفیف

اگر انحراف زانو بین 2.5 تا 5 سانتی متر باشد، پا پرانتزی خفیف است.

متوسط

در حالتی که انحراف زانو بین 5 تا 7.5 سانتی متر باشد، پا پرانتزی متوسط است.

شدید

انحراف بیشتر از 7.5 سانتی متر در دسته‌ی انحراف شدید قرار می‌گیرد.

علائم و نشانه های پای پرانتزی؟

بیمارانی که که دچار ناهنجاری زانوی پای پرانتزی می شود، علائم متفاوتی دارند که بسته به شدت بیماری و سن شخص این علایم بروز می‌کنند.

برخی از رایج ترین علائمی که از طریق آن ها می توانید این وضعیت را شناسایی کنید عبارتند از:

• آشکارترین  نشانه آن فاصله زانو ها از یکدیگر است
• فردراه رفتن غیر طبیعی دارد
• ایجاد ساییدگی در لبه های خارج کفش فرد مورد نظر
• درد در پا یا مچ پا
• کاهش بازه حرکتی در پاها یا ناحیه باسن
• در موارد شدید مشکل در دویدن یا راه رفتن
• آرتریت پیشرونده زانو (در بزرگسالان)
• لرزش یا بی ثباتی در زانوها

تفاوت علائم پاپرانتزی در مراحل مختلف زندگی

پای پرانتزی در مراحل مختلف زندگی می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد.

علائم پاپرانتزی در کودکان

• فاصله غیرطبیعی بین مچ پاها اولین نشانه پاپرانتزی در مراحل اولیه رشد کودک است.
• انحراف غیرمعمول زانو در خردسالی که ممکن است با افزایش سن کاهش یابد.
• مشکل در حرکت و تعادل کودکان یا چرخاندن غیر طبیعی پا به طرفین.
• عدم تقارن در راه رفتن، دویدن یا پریدن در کودکان.

علائم پا پرانتزی بزرگسالان

• درد زانو و مچ پا شایع‌ترین علامت پاپرانتزی در بزرگسالان است که موقع فعالیت فیزیکی شدیدتر می‌شود.
• بزرگسالان درای پاپرانتزی به علت فشار نامتوازن روی مفاصل زانو بیشتر در معرض آرتروز زانو هستند.
• خستگی و کم شدن توانایی در انجام دادن کارهای روزمره.
• تغییر شکل پاها به دنبال پاپرانتزی که ممکن است باعث مشکلات روحی و روانی در بزرگسالان شود.
• مشکلات تعادلی در سطح صاف یا موقع تغییر جهت.

عوارض پاپرانتزی در کودکان و بزرگسالان

عوارض پاپرانتزی کودکان

• اختلال رشد طبیعی.
• وجود مشکل در راه رفتن و تعادل.
• بالا رفتن احتمال آسیب دیدگی مانند پیچ خوردن یا شکستگی استخوان.
• داشتن تاثیر مخرب بر روی اعتماد به نفس کودک.

عوارض پاپرانتزی بزرگسالان

• آرتروز زانو در نتیجه توزیع نامتوازن وزن بر روی مفاصل زانو.
• ایجاد درد مزمن در زانو و مچ پا.
• کم شدن دامنه حرکتی و محدودیت در انجام دادن کارهای روزانه.
• خستگی.
• ایجاد مشکل در ستون فقرات و کمردرد.
• کم شدن اعتماد به نفس.

تشخیص پای پرانتزی چگونه است؟

معاینه بالینی

ابتدا پزشک با گرفتن اطلاعاتی در مورد زمان شروع انحراف، شدت یافتن یا رو به بهبود رفتن انحراف باگذشت زمان، سابقه خانوادگی و ارثی وجود انحراف، سابقه بیماری‌های قبلی، آسیب‌های فیزیکی یا شکستگی، امکان کمبود ویتامین‌ها و کلسیم، از فرد در مورد وضعیت بالینی او اگاه میشود و همچنین با مشاهده وضعیت ایستادن و راه رفتن فرد، معاینات جسمی و فیزیکی وجود عارضه را تشخیص می‌دهد.

اشعه ایکس

اشعه ایکس یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین روش‌ها، برای عکس‌برداری‌ها جهت تشخیص عارضه‌های پزشکی است تا ناهنجاری‌های زانو، میزان انحراف، و شدت آن را موردبررسی قرار دهیم.

سیتی اسکن و یا ام ار ای

در صورتی که این عارضه انحراف در زانو ها شدید باشد و با چرخیدن استخوان همراه باشد و باعث آسیب به بافت نرم شده باشد، برای تشخیص زانوی پرانتزی نیاز به انجام سی‌تی‌اسکن و MRI است.

ازمایش خون

از روش‌های تشخیص دیگر زانوی پرانتزی، انجام آزمایش خون است.

انجام آزمایشات خون، برای بررسی ویتامین‌ها و مواد معدنی، به تشخیص زانوی پرانتزی کمک می‌کند.

با انجام آزمایش خون، میزان کمبود ویتامین‌ها، کلسیم و مواد معدنی که باعث ایجاد زانوی پرانتزی در فرد شده است، مشخص خواهد شد.

روش های درمان پای پرانتزی به چه صورت است؟

درمان عارضه پای پرانتزی در کودکان زیر دوسال نیاز نمیباشد مگر این که کودک بیماری زمینه ای خاصی داشته باشد.

اما اگر همزمان با رشد کودک این مشکل ادامه دار باشد باید به کمک روش های زیر به درمان بپردازیم.

کفش طبی

عدم درمان به هنگام  این مشکل باعث ایجاد اختلالات حرکتی می‌شود.

معمول‌ترین راه برای کنترل بیماری استفاده از کفی و کفش‌های طبی می‌باشد.

این کفش‌ها به‌گونه‌ایی طراحی شده‌اند که از قوس کف پا، ستون فقرات و لگن حمایت می‌کنند و شیوه راه رفتن بیمار را اصلاح خواهند کرد.

پزشک با توجه به شدت کمانی بودن پا مناسب‌ترین  حالت کفش طبی را پیشنهاد خواهد کرد.

بریس‌ زانو Brace یا ارتوز Orthosis

نوعی از تجهیزات طبی میباشد که در پیرامون زانو قرار گرفته و باعث کنترل حرکت مفصل می‌شوند.

این ابزار به زانو در بدست اوردن شکل طبیعی زانو کمک میکند.

حرکات اصلاحی

ورزش‌های مناسب برای زانوی پرانتزی معمولا توسط متخصص فیزیوتراپی، دکتر ارتوپدی همچون دکتر مهدی درزی و مربیان ورزشی توصیه و انجام می‌شوند.

برای نتیجه‌گیری از آنها باید زمان بگذارید و در عین حال حرکات را به درستی را انجام دهید.

جراحی

عمل جراحی به عنوان روش درمان قطعی پای پرانتزی به شمار می رود، به خصوص در مواردی که پای پرانتزی شدید باشد.

دراین روش از جراحی استئوتومی درشت‌نی استفاده می‌شود.

هدف از انجام عمل زانوی پرانتزی اصلاح زاویه استخوان درشت‌نی و استخوان ران است.

در عمل جراحی استخوان ها شکسته می شود و تغییر موقعیت دادن آنها، به درمان پای پرانتزی کمک می کند.

در طول عمل جراحی استئوتومی سر استخوان‌های پا با استفاده از یک اره مخصوص بریده می‌شود.

در ادامه استخوان بریده شده در موقعیت مناسب قرار می گیرد و با استفاده از پلاک و پیچ یا میله‌های فلزی در محل تثبیت می‌شود.

پیشگیری از پاپرانتزی

به طور کلی می‌توان گفت راه شناخته شده‌ای برای جلوگیری از پاپرانتزی به ویژه در کودکان وجود ندارد اما می‌توان نکاتی را برای پیشگیری رعایت کرد که در ادامه توضیح می‌دهیم.

• رژیم غذایی و مصرف به اندازه ویتامین D و کلسیم.
• کنترل وزن.
• تقویت کردن عضله‌های پا.
• پوشیدن کفش مناسب.
• مراقبت کردن در مقابل آسیب دیدن.
• تشخیص به موقع.

چه مواردی نیاز به جراحی برای پای پرانتزی میباشد؟

• دیسپلازی لگن ( فرورفتگی)
• ضعیف شدن ناحیه تحتانی استخوان ران
• ناهنجاری در شکل استخوان
• انحراف شدید
• تداوم داشتن مشکل
• ایجاد شدن درد و ناراحتی شدید
• وارد شدن آسیب به مفاصل
• بوجود آمدن اختلال در انجام فعالیت های روزانه
• اگر پاپرانتزی ناشی از بیماری زمینه ای باشد

اصلاح پای پرانتزی در کودکان چگونه اصلاح میشود؟

انجام ورزش به صورت مداوم علاوه بر اینکه به درمان پای پرانتزی بزرگسالان کمک می کند، برای درمان پای پرانتزی در کودکان نیز بسیار اثر بخش است از آنجا که کودک به تنهایی قادر به انجام بعضی تمرینات ورزشی نیست، بنابراین والدین  باید در انجام این حرکات به کودک خود کمک کنند. به صورت کلی درمان پای پرانتزی در کودکان با ورزش کردن روش کاملا ایمن  است و هزینه های ناشی از عمل های جراحی را ندارد. نکته ای که در این روش  درمان وجود دارد این است که نباید کودک خود را زیادی خسته کنید و فواصلی را برای استراحت کودک در نظر بگیرید.

ضرورت درمان پای پرانتزی چیست؟

هنگامیکه این عارضه استخوانی به موقع درمان نشود فشار بر روی مفاصل اطراف زانو، رباط ها و تاندونها وارد شده و باعث ایجاد درد و ناراحتی برای فرد میشود . با افزایش سن میزان درد زانو در افراد مبتلا به این بیماری شدت میگیرد.

طول مدت درمان پای پرانتزی در کودکان چقدر است؟

این عارضه ژِنوواروم در کودکان معمولا به صورت خود به خود مطابق با رشد کودک از بین میرود . این اصلاح وضعیت با رسیدن به سن 3 تا 4 سالگی رخ میدهد.