ستون فقرات یک آناتومی و ساختمان ویژه ای دارد، که قابلیت منعطف بودن حرکات بدن در جهات مختلف را دارد.

این ستون فقرات از مهره‌هایی تشکیل شده‌ که روی هم اثر لغزندگی دارند و در بین این مهره‌ها در کانال نخاعی، نخاع و ریشه های عصبی وجود دارد.

نخاع شامل اعصابی است که سیگنال ها و پیام ها را به مغز و قسمتهای مختلف بدن میرساند.

هرزمان که یک توده به نخاع فشار وارد کند، تنگی کانال نخاع Spinal Canal Stenosis اتفاق می افتد. توده میتواند شامل تومور یا بخشی از استخوان باشد.

در این زمان ممکن است هر قسمت از نخاع، از گردن تا پایین کمر، دچار تنگی شود و عارضه تنگی کانال نخاع اتفاق بیفتد.

در تعریف دیگری به ضخیم شدن بافت‌های اطراف کانال نخاعی و وارد شدن فشار بر روی نخاع و اعصابی که از آن خارج می‌شوند، تنگی کانال نخاعی گفته می‌شود.

این بیماری از دسته بیماری‌هایی میباشد که درد و ناراحتی زیادی برای فرد ایجاد میکند.

این بیماری انجام کار روزانه فرد را دچار اختلال میکند. و عوارضی چون کمردرد و گردن درد را برای فرد ایجاد میکند.

این بیماری اکثرا در افراد میانسال و بالای پنجاه سال دیده میشود که کانال نخاعی به تدریج باریکتر میشود.

علت تنگی کانال نخاعی چیست؟

این بیماری به علتهای مختلفی میتواند در فرد ایجاد بشود.

نقطه مشترک این بیماری تنگ شدن فضای اطراف کانال نخاع و ریشه های اعصاب پیرامون نخاع و در نتیجه تغییر شکل ستون فقرات در فرد می‌باشد.

از علت‌های شایع ابتلا به تنگی کانال نخاعی عوامل زیر را میتوان نام برد.

آرتریت (التهاب مفاصل)

در بیماری ارتروز مایع موجود در مفصل که غضروف نام دارد، به مرور دچار تحلیل میشود و با کم شدن غضروف ها استخوان ها بروی هم دچار ساییدگی میشوند.

این بیماری از شایعترین علت ابتلا به بیماری تنگی کانال نخاع میباشد.

استئوآرتریت

این بیماری نیز با تغییرات در دیسک و ضخامت رباط های اطراف ستون فقرات باعث افزایش فشار بیشتر به نخاع و اعصاب نخاعی میشود و از علل بیماری تنگی کانال نخاعی به شمار می‌رود.

شکستگی و آسیب به ستون فقرات

شکستگی یا در رفتگی استخوان ها و التهاب ناشی از این شکستگی در اطراف ستون فقرات، فضای کانال را تنگ کرده، و در نهایت منجر به فشار به عصب های نخاعی می‌شود.

تصادفات رانندگی و حوادث می تواند باعث دررفتگی یا شکستگی یک یا چند مهره بشود.

جابجایی استخوان به علت شکستگی ستون فقرات، به ساختار کانال نخاع آسیب می رساند.

ضخامت لیگمان یا رباط ها

رباط ها نوارهای الیافی میباشند که متصل کننده ستون فقرات میباشند با بالا رفتن سن این رباط ها ضخیم شده، رباطهای ضخیم شده کانال نخاعی، تبدیل به بافتی سفت شده و داخل فضای کانال نفوذ پیدا میکنند.

ناپایداری ستون فقرات یا اسپوندیلولیستزیس

این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از مهره‌ها بر روی مهره زیرین خود به طرف جلو می‌لغزد و باعث تنگ شدن کانال نخاعی می‌شود.

تومورهای ستون فقرات

با رشد غیرطبیعی بافت های نرم ستون فقرات می‌تواند مستقیماً از طریق ایجاد التهاب یا رشد بافت‌ها به داخل کانال نخاعی باعث تنگ شدن این کانال شود.

وراثت و فاکتور ژنتیک

زمانی که کانال نخاعی از زمان تولد به صورت مادرزادی کوچک باشد ممکن است که در سنین جوانی و نوجوانی به تدریج نشانه های عارضه تنگی کانال نخاعی شروع به پدیدار شدن نماید.

ناهنجاری‌های ساختاری مادرزادی در مهره‌ها و ستون فقرات هم می‌تواند باعث تنگ شدن کانال نخاعی بشود.

افزایش سن

با بالا رفتن سن در فرد بافت‌های همبند محکم که استخوان‌های ستون فقرات یا مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند) دچار کشیدگی و سفتی می‌شوند.

ممکن است اسپورهایی (زائده‌های کوچک) بر روی استخوان‌های ستون فقرات به وجود بیاید و به داخل کانال نخاعی رشد کند.

دیسک‌ها نیز که نقش ضربه‌گیر بین مهره‌ها را دارند، شروع به سخت شدن و از دست دادن نرمی و قابلیت انعطاف خود میشوند.

مفاصل فاست (سطوح پهن بر روی هر مهره که در امتداد هم، محور اصلی ستون مهره‌ها را تشکیل می‌دهند) هم به تدریج آسیب‌پذیر و شکننده می‌شوند.

همه این عوامل می‌توانند باعث تنگ شدن فضای موجود در کانال نخاعی شوند.

علائم تنگی کانال نخاعی چیست؟

نشانه ها با توجه به موقعیت مکان تنگ شدن و اعصاب آسیب دیده میتواند متفاوت باشد.

در کل تنگی کانال نخاع به دو نوع تنگی مهره های ستون فقرات گردن و تنگی مهره های ستون فقرات کمر تقسیم بندی میشود، که هر کدام علائم و نشانه های متفاوتی ایجاد میکنند.

علایم کلی بیماری شامل موارد زیر میباشد.

کاهش قدرت عضلات

این اختلال با کم شدن قدرت عضلات همراه میباشد. مخصوصا در قسمتهایی که از کانال نخاع تنگ شده است.

این کاهش قدرت عضلات به صورت کاهش قوه‌ی ضربان قلب، کاهش توانایی حرکت کمر و پاها، کاهش حس در پوست و کاهش عملکرد عصبی و عضلانی مشاهده میشود.

درد

درد در ناحیه دچار تنگی می‌تواند از جمله علائم تنگی کانال نخاع باشد.

این درد ممکن است به صورت درد عصبی یا درد عضلانی باشد و در مناطق مربوط به تنگی کانال نخاع، مثل عقب گردن (میلنژیومیلوسل)، کمر و پاها (استنگی) رخ دهد.

اختلالات حرکتی

تنگی کانال نخاع می‌تواند با اختلالات حرکتی همراه باشد، این ممکن است به صورت ناتوانی در حرکت، تعریق، مشکلات در حفظ تعادل و کوتاهی در قدم‌ها رخ دهد.

اختلالت کانتیننس

تنگی کانال نخاع می‌تواند با اختلالات کانتیننس مربوط به کوچک شدن قدرت کنترل ادرار و مدفوع همراه باشد.

این ممکن است به صورت ادرارسازی ناکامل، ادرار ریزی ناخواسته، یا مشکلات در کنترل مدفوع و تخلیه رخ دهد.

تضعیف حس ها

تنگی کانال نخاع می‌تواند با کاهش قدرت حس در مناطقی که کانال نخاع تنگ شده است، همراه باشد.

این ممکن است به صورت کاهش حس لامسه، درد، حرارت و سرما در مناطق مربوطه رخ دهد

علائم اولیه تنگی کانال نخاعی کمر

تنگی کانال نخاعی کمری در مراحل اولیه معمولاً با نشانه‌هایی خفیف و تدریجی ظاهر می‌شود، اما آگاهی از این علائم می‌تواند در جلوگیری از پیشرفت بیماری مؤثر باشد.

یکی از نخستین علامت‌ها، احساس درد گهگاهی در ناحیه کمر است که با ایستادن طولانی‌مدت یا انجام فعالیت‌های بدنی شدت می‌گیرد.

این درد در ابتدای بیماری اغلب مبهم و خفیف بوده و معمولاً با استراحت تسکین پیدا می‌کند.

از دیگر نشانه‌های اولیه می‌توان به گزگز، بی‌حسی یا سوزش ملایم در پاها و باسن اشاره کرد که به علت تحت فشار قرار گرفتن اعصاب به وجود می‌آید.

این حس معمولاً به‌طور متناوب رخ می‌دهد و با تغییر وضعیت بدن یا خم شدن به جلو کاهش می‌یابد.

خستگی غیرطبیعی پاها هنگام پیاده‌روی یا انجام کارهای روزمره، حتی در مسافت‌های کوتاه، می‌تواند زنگ خطری برای شروع بیماری باشد.

در برخی افراد نیز کاهش انعطاف‌پذیری کمر یا دشواری در تغییر حالت بدن دیده می‌شود که می‌تواند از نخستین علائم محدودیت حرکتی ناشی از تنگی کانال باشد.

این نشانه‌ها گاهی نادیده گرفته می‌شوند زیرا بسیاری آن‌ها را به بالا رفتن سن یا خستگی نسبت می‌دهند.

علائم خطرناک تنگی کانال نخاعی کمر

تنگی کانال نخاعی کمری در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند به علائم شدید و نگران‌کننده‌ای منجر شود که کیفیت زندگی بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

از مهم‌ترین این نشانه‌ها، از دست رفتن کنترل بر ادرار یا مدفوع است که به دلیل فشار شدید بر نخاع یا اعصاب کمری ایجاد شده و به‌عنوان یک وضعیت اورژانسی نیازمند اقدام فوری پزشکی است.

ضعف قابل‌توجه در پاها نیز از دیگر علائم پیشرفته به شمار می‌رود که در برخی موارد باعث ناتوانی در ایستادن یا راه رفتن می‌شود.

در این مرحله، اغلب بیماران با درد شدید و مداوم در ناحیه کمر و پاها مواجه می‌شوند؛ دردی که حتی استراحت هم قادر به تسکین آن نیست.

این درد می‌تواند به ران‌ها یا ساق پا انتشار پیدا کند و فعالیت‌های ساده روزانه را مختل نماید.

علاوه بر درد، مشکلات تعادلی و دشواری در کنترل حرکات بدن نیز به‌وجود می‌آید که خطر زمین خوردن‌های مکرر را افزایش می‌دهد.

از دیگر علائم هشداردهنده می‌توان به کاهش محسوس حس در پاها یا نواحی تحتانی بدن و بی‌حسی گسترده اشاره کرد که نشان‌دهنده آسیب جدی به ریشه‌های عصبی است.

در چنین شرایطی، بیمار معمولاً توانایی انجام کارهای ساده‌ای مثل خم شدن یا ایستادن برای مدت طولانی را از دست می‌دهد.

علائم تنگی کانال نخاعی کمر و علائم دیسک کمر چه تفاوتی باهم دارد؟

روش های درمان تنگی کانال نخاعی

درمان در این بیماری شامل دوروش غیر جراحی و جراحی میباشد که روش های غیر جراحی شامل:

درمان تنگی کانال نخاعی با دارودرمانی

برای درمان تنگی نخاع از دارو درمانی نیز استفاده می‌شود:

داروهای ضد درد

مانند ایبوپروفن (Advil ، Motrin IB )، ناپروکسن (Aleve) و استامینوفن (Tylenol) را بیمار به طور موقت استفاده می کند تا درد تنگی نخاع کاهش یابد.

آنها معمولاً فقط برای مدت زمان کوتاه توصیه می شوند.

داروهای ضد تشنج

دسته ای از داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین (Neurontin) و پرگابالین (Lyrica) برای کاهش درد حاصل از آسیب دیدن اعصاب استفاده می شود.

مواد افیونی

داروهای حاوی کدئین مانند اکسی کدون (اکسی کونتین ، روکسی کدون) و هیدروکدون (نورکو، ویکودین) میباشند که می توانند دردهای کوتاه مدت را کم کنند.

برای درمان به مدت طولانی هم ، باید با احتیاط مواد افیونی در نظر گرفته شود، زیرا دارای عوارض جانبی میباشند.

درمان تنگی کانال نخاعی با فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست می‌تواند برای شما یک برنامه تمرینی مناسب طراحی کند تا تعادل، انعطاف‌پذیری و پایداری ستون فقرات بهبود یابد.

تقویت عضلات شکم و پشت به انعطاف بیشتر ستون فقرات کمک می‌کند.

فیزیوتراپیست به شما روش درست راه رفتن را آموزش می‌دهد تا کانال نخاعی بازتر شده و فشار وارد بر اعصاب کاهش پیدا کند.

درمان تنگی کانال نخاعی با تزریق استروئید

می تواند به تسکین برخی از درد ها کمک کند.

تزریق استروئید برای همه مفید نیست، و تزریق مکرر استروئید می تواند استخوان ها و بافت همبند مجاور را ضعیف کند، بنابراین فقط چند بار در سال می توانید این تزریق ها را انجام دهید.

درمان تنگی کانال نخاعی با رفع فشار

این روش سرپایی که با نام کاهش فشار کمری از راه پوست با هدایت تصویری (PILD) نیز شناخته می‌شود، برای درمان تنگی کانال نخاعی ناشی از ضخیم شدن یک رباط خاص در پشت ستون فقرات به کار می‌رود.

این عمل از طریق یک برش کوچک انجام شده و نیازی به بیهوشی عمومی یا بخیه ندارد.

کل فرایند تحت هدایت اشعه ایکس در طول تزریق انجام می‌گیرد.

جراح با استفاده از ابزارهای ویژه بخشی از رباط ضخیم‌شده را برمی‌دارد تا فضای داخل کانال نخاع آزاد شود و فشار روی ریشه‌های عصبی کاهش یابد.

از مزایای این روش آن است که ساختار استخوانی ستون فقرات دست‌نخورده باقی می‌ماند و تغییر کمی در مکانیک طبیعی ستون فقرات ایجاد می‌شود؛ در نتیجه روند بهبودی بیماران سریع‌تر خواهد بود.

معمولاً افراد چند ساعت پس از عمل مرخص می‌شوند و می‌توانند بلافاصله راه رفتن یا فیزیوتراپی را آغاز کنند.

پس از انجام این روش، بیمار نسبت به قبل قادر خواهد بود مدت بیشتری بایستد و راه برود و علائمی مانند بی‌حسی، گزگز یا ضعف عضلانی کاهش می‌یابد.

درمان تنگی کانال نخاعی با جراحی

گزینه‌های جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی زمانی مطرح می‌شوند که فشار ناشی از استخوان، خارهای استخوانی یا دیسک باعث تنگ شدن فضای کانال و فشرده شدن اعصاب نخاعی شود.

هدف اصلی این جراحی‌ها باز کردن فضا برای اعصاب و کاهش علائم بیمار است.

لامینکتومی

یکی از رایج‌ترین روش‌ها لامینکتومی است که طی آن بخش لامینا (قسمتی از مهره) برداشته می‌شود.

در این عمل ممکن است بخشی از رباط‌ها و خارهای استخوانی نیز حذف شوند تا فضای بیشتری برای نخاع و اعصاب ایجاد شود و علائم بیمار کاهش یابد.

لامینوتومی و لامینوپلاستی

روش لامینوتومی مشابه لامینکتومی است اما در مقیاسی کوچک‌تر انجام می‌شود و فقط بخش محدودی از لامینا که بیشترین فشار را بر عصب وارد می‌کند برداشته می‌شود.

در مقابل، لامینوپلاستی که بیشتر در ناحیه گردن انجام می‌گیرد، با برداشتن بخشی از لامینا فضای کانال را وسیع‌تر می‌کند و سپس به کمک پلیت و پیچ‌های فلزی، یک پل لولایی ایجاد می‌شود تا مهره‌ها در وضعیت پایدار باقی بمانند.

فورامینوتومی

در فورامینوتومی، جراح بخشی از استخوان یا بافت اطراف ناحیه‌ای به نام فورامن (محل خروج ریشه‌های عصبی) را برمی‌دارد تا مسیر عبور عصب بازتر شود و فشار از روی آن برداشته شود.

فاصله دهنده زوائد بین خاری

یکی دیگر از روش‌های کم‌تهاجمی، استفاده از فاصله‌دهنده زوائد بین‌خاری است.

در این تکنیک، بین زوائد خاری مهره‌ها فاصله‌دهنده‌هایی قرار داده می‌شود تا مهره‌ها کمی از هم باز شوند و فضای بیشتری برای عبور اعصاب فراهم شود.

این روش معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و ممکن است همراه با برداشتن بخشی از لامینا باشد.

فیوژن ستون فقرات

در نهایت، در مواردی که ستون فقرات پایدار نیست یا دردهای عصبی با سایر روش‌ها بهبود نیافته‌اند، جراحی فیوژن ستون فقرات انجام می‌شود.

در این عمل ابتدا لامینکتومی صورت می‌گیرد و سپس با استفاده از استخوان برداشته‌شده یا گرافت استخوانی، پلی بین دو مهره ایجاد می‌شود تا رشد استخوان جدید موجب اتصال دائمی آن‌ها گردد.

برای ثابت نگه داشتن مهره‌ها از پیچ، میله یا قلاب استفاده می‌شود و روند بهبودی کامل ممکن است بین شش ماه تا یک سال طول بکشد.

پیشگیری از تنگی کانال نخاعی

ممکن است نگران این باشید که شما نیز درگیر تنگی کانال نخاعی شوید، ما در این بخش می‌خواهیم به پیشگیری آن بپردازیم.

ورزش منظم

تمرینات منظم به شما کمک می‌کند تا انعطاف پذیری ستون فقرات خود را حفظ کنید.

برخی از ورزش‌ها شامل دوچرخه سواری، شنا و تمرین‌های ورزشی در آب (آب درمانی) برای پیشگیری از این عارضه به شما کمک زیادی خواهد کرد.

داشتن وضعیت بدنی مناسب

وضعیت مناسب بدنی باید در هر شرایطی (نشسته، ایستاده، در حال بلند کردن جسم سنگین و یا حتی در زمان خوابیدن) حفظ شود.

موقعیت مناسب بدنی باعث می‌شود استخوان‌های ستون فقرات شما در بهترین حالت ممکن قرار گرفته باشند و این موضوع باعث پیشگیری از تنگی نخاع می‌شود.

مدیریت کردن وزن خود

حفظ وزن شما می‌تواند به عنوان یکی از عوامل پیشگیری از تنگی کانال نخاعی باشد.

چگونه با تنگی کانال نخاعی بخوابیم؟

خوابیدن برای افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی هستند می‌تواند دشوار باشد، اما با رعایت چند نکته ساده می‌توان تا حد زیادی درد و ناراحتی را کاهش داد و خوابی آرام‌تر داشت.

انتخاب وضعیت مناسب بدن هنگام خواب اهمیت زیادی دارد.

بسیاری از افراد وقتی به پشت می‌خوابند، اگر زیر زانوهایشان یک بالش قرار دهند احساس راحتی بیشتری خواهند داشت، زیرا این کار فشار وارد بر ستون فقرات را کاهش می‌دهد.

استفاده از بالش مناسب برای سر و گردن کمک می‌کند که وضعیت طبیعی بدن حفظ شود.

خوابیدن به پهلو نیز می‌تواند گزینه خوبی باشد، به شرطی که یک بالش بین زانوها گذاشته شود تا ستون فقرات در حالت متعادل قرار گیرد.

بالش حمایتی برای سر و گردن هم مانع خم شدن غیرطبیعی گردن خواهد شد. در مقابل، خوابیدن به شکم معمولاً توصیه نمی‌شود چون فشار زیادی بر کمر و گردن وارد می‌کند.

اگر فردی عادت به این حالت دارد، بهتر است از بالشی زیر لگن استفاده کند تا فشار کمتر شود.

اینکه شما تشک مناسبی را برای خوابیدن انتخواب کنید نقش بسیار مهمی دارد.

معمولاً تشک‌هایی با سفتی متوسط تا زیاد حمایت بهتری از ستون فقرات ایجاد می‌کنند و بر خلاف تشک‌های خیلی نرم مانع فرو رفتن بیش از حد بدن می‌شوند.

تشک‌های فوم حافظه نیز به توزیع وزن بدن کمک می‌کنند و باعث کاهش نقاط فشار می‌شوند.

گاهی استفاده از وسایل کمکی نیز می‌تواند مفید باشد. بالش‌های بلند بدن، حمایت بیشتری برای کمر و پهلو ایجاد می‌کنند و تخت‌های قابل تنظیم که امکان تغییر زاویه دارند به افراد کمک می‌کنند راحت‌تر وضعیت مناسبی پیدا کنند.

علاوه بر این، باید دقت داشت هنگام برخاستن از تخت فشار ناگهانی به ستون فقرات وارد نشود؛ بهتر است ابتدا به پهلو چرخید و سپس با کمک دست‌ها به آرامی بلند شد.

انجام چند حرکت کششی یا تمرین سبک قبل از خواب نیز می‌تواند باعث شل شدن عضلات و کاهش درد شود و در نتیجه خواب راحت‌تری به همراه داشته باشد.

سوالات متداول

اگر تنگی کانال نخاعی درمان نشود چه اتفاقی میافتد؟

ممکن است فرد در اثر تنگی کانال نخاعی فلج شود.

میلوپاتی (فشرده شدن شدید طناب نخاعی) می‌تواند باعث آسیب دائمی عصبی شود که منجر به درد شدید و از دست دادن عملکرد و حس می‌شود.

ایا تنگی کانال نخاعی باعث بی اختیاری ادرار و مدفوع می‌شود؟

نقص عملکرد نوروژنیک مثانه در اثر ضایعه نخاعی مشکلات متعددی را برای بیمار ایجاد می‌ کند.

بی ‌اختیاری ادرارو مدفوع، اختلال کلیه، عفونت مجاری ادراری، ایجاد سنگ و مختل شدن روند معمول زندگی تنها چند مورد از عوارض مثانه عصبی است.

آیا فرد مبتلا به تنگی کانال نخاعی در نهایت روی ویلچر خواهد نشست؟

در موارد پیشرفته تنگی کانال نخاعی، ممکن است بیمار دچار ناتوانی جدی شود.

این وضعیت می‌تواند به صورت فلج یا ضعف شدید بروز کند که توانایی ایستادن و حرکت عادی را مختل می‌کند.

در چنین شرایطی، ممکن است فرد برای جابجایی و فعالیت‌های روزمره به استفاده از ویلچر وابسته شود.